تعریف چوب
چوب ماده ای است که از ساقه‌ی گیاهان چوبی به دست می آید. و از نظر گیاهشناسی، گیاه چوبی، گیاهی است که:
الف: جزء “گیاهان آوندی” باشد.
ب: جزء “گیاهان چند ساله” باشد.
ج: در آنها یک تنه‌ی دایمی دیده شود.
د: ساقه‌ی آنها واجد ساختمان ثانویه باشد.
ویژگی‌های چوب
محاسن عمومی چوب
۱- علیرغم افزایش کاملاً محسوس استفاده از چوب در جهان، هنوز هم این ماده به فراوانی و حتی در بسیاری موارد به طور رایگان در اختیار بشر قرار دارد و تهیه‌ی آن به مراتب از تهیه‌ی سایر مصالح آسانتر و به همین نسبت ارزانتر است.
۲- مقاومت چوب از نظر فیزیکی، تقریباً معادل و مساوی سایر مصالح مشابه است و ماده ای است سبک که به آسانی شکل می پذیرد و اتصال آن به وسیله‌ی فاق و زبانه بسیار آسان است.
۳- چوب به خاطر ساختمان متخلخلی که دارد، پیچ و میخ به آسانی در آن فرو میرود. و به واسطه‌ی همین تخلخل، پرداخت و چسباندن آن نیز به آسانی انجام می شود.
۴- چوب با وجود سبکی وزنش، مقاومت بسیار زیادی دارد.
۵- قابلیت هدایت حرارت و نیروی الکتریسیته در چوب بسیار ضعیف و در واقع ناچیز است، به همین دلیل از چوب برای دسته‌ی ابزارکار، دسته‌ی وسایل برقی و حرارتی و سایر وسایل عایق، استفاده‌ی زیادی میشود.
۶- چوب از نظر خاصیت آکوستیکی در درجه‌ی بسیار بالایی قرار دارد و از آنجا که قابلیت هدایت صوت را ندارد، در معماری جای شایسته ای یافته و در اکثر ساختمانهای بزرگ، استودیوهای رادیو و تلویزیون، تالارهای سخنرانی، آمفی تئاتر، سالن‌های سینما و حتی منازل مسکونی، از آن به عنوان صداگیر استفاده میشود.
۷- انبساط چوب در برابر تغییرات حرارتی بسیار کم است و قطعات مختلف یا وسیله‌ی چوبی در اثر افزایش میزان حرارت به هیچ وجه تغییر شکل نمی دهد یا از هم باز نمی شود.
۸- مقاومت چوب در برابر اسیدها، قلیایی ها و سایر مواد شیمیایی بیش از بقیه‌ی مواد است لذا برای ساختن چلیک‌های نگهداری و حمل و نقل رنگ، دارو، اسید و… مورد استفاده قرار میگیرد.
۹- میزان تحمل چوب در برابر ضربه بسیار زیاد است و به همین جهت در میان بیش از صدها نوع مصالح دیگر، چوب بهترین ماده برای تراورس‌های راه آهن، زیر سری، ماشین آلات ضربه ای و پهن کردن قالی در تعداد بسیار زیاد و برروی هم شناخته شده است.
۱۰- وسایل چوبی به آسانی از یکدیگر قابل جداشدن بوده و همین مسأله باعث میشود تا امکان استفاده‌ی مجدد از مصاح و وسایل چوبی اسقاط وجود داشته باشد. افزون براین، رفع معایب سطحی چوب، نظیر گره ها، پوسیدگی سطحی، سوراخها و کامها به آسانی با رنده کردن، بتونه کردن و رنگ آمیزی امکانپذیر است.
۱۱- برخی از انواع چوب مانند چوب گردو، ماها گونی، زبرانا، کیکُم، زیتون، شمشاد، سنجد، تیک، افرای چشم پرنده و… دارای نقوشی چشم نواز و زیبایی هستند که در تزیینات مبل سازی، کابینت سازی، فقسه‌ی کتاب، ساخت جعبه‌ی وسایل صوتی و به ویژه محصولات صنایع دستی چوبی کاربرد زیادی دارد.
۱۲- چوب، نه یخ میزند، نه اکسید می شود و نه مانند بقیه‌ی مصالح در سرما و گرمای زیاد آسیب می بیند.
۱۳ – چوب، ماده ای است تجزیه نشدنی که بر اثر تجزیه ی آن مواد مختلفی مانند کاغذ، ابریشم مصنوعی، الکل، گاز چوب و… به دست می آید و از ضایعات آن مانند خاک اره و تراشه میتوان برای ساخت محصولات چوبی جدید نظیر فیبر و نئوپان و … استفاده کرد.
معایب عمومی چوب
۱- چوب پس از تغییر شکل، دوباره به شکل اول برنمیگردد و در مورد اضافه کردن طول، هم سطح کردن زبانه ها با سطح کلی چوب، پرکردن کام ها و… می بایست از چسب یا قطعات فلزی استفاده شود. در حالیکه فلزات را به آسانی میتوان ذوب کرد و دوباره مورد استفاده قرار داد.
۲- چوب به واسطه‌ی داشتن خلل و فرج فراوان، ماده ای جاذب الرطوبه بوده و نم گیر است و درجه‌ی رطوبت آن با عوض شدن شرایط جوی تغییر میکند و این نوسان درجه‌ی رطوبت، موجب افزایش و کاهش حجم چوب و در نتیجه ترک خوردن و آفت آن میشود.
۳- چوب به دلیل برخورداری از قابلیت اشتعال به شدت آسیب پذیر است. افزون براین، بعد از آتش گرفتن نیز گازهای قابل اشتعالی تولید میکند که باعث گسترش دامنه‌ی آتش سوزی می شود و حتی بعد از برطرف شدن منبع اصلی آتش نیز عمل اشتعال چوب ادامه پیدا میکند. گفتی است چوب در حرارت ۲۷۵ درجه‌ی سانتیگراد ممکن است خود به خود آتش بگیرد.
۴- چوب در صورت وجود یا پیدایش برخی شرایط ممکن است مورد حمله‌ی حشرات و قارچ‌های مختلف قرار گیرد و دچار فساد شود. مشهورترین و رایج ترین آفت چوب، موریانه است.
۵- خواص چوب به ویژه مقاومت آن، نه تنها در گونه‌های مختلف، بلکه در یک گونه چوب نیز متغیر است و این اختلاف ممکن است از لحاظ خواص مختلف و به ویژه وزن مخصوص و مقاومت باشد و موجب از بین رفتن سریع تر یک قسمت از محصول ساخته، به نسبت قسمتهای دیگر در طول زمان مشخصی، شود.
۶- چوب ماده ای آنیزوتروپ است، یعنی خواص و مقاومت آن به نسبت جهت الیافش بسیار متغیر است.
طبقه بندی‌های مختلف چوب
تقسیم بندی چوبها از نظر چگالی و تراکم بافت
گیاهان چوبی را از لحاظ چگالی و تراکم بافت به دو گروه بزرگ تقسیم می کنند:
۱- سوزنی برگان که در تابستان و زمستان سبزند و برگهای باریک و نوک تیز دارند و عبارتند از: سرو، سروسهی، کاج، کاج قرمز، کاج سفید و سایر انواع کاج و… که چوب هایی نرم و سبک دارند. حدود ۴۸ جنس و حدود ۵۰۰ گونه از سوزنی برگان در جهان شناخته شده است.
۲- پهن برگان که در نیمی از فصل پاییز و قسمت عمده‌ای فصل زمستان در خواب ظاهری هستند و عبارتند از: بلوط، گردو، زبان گنجشکی، نارون، کبوده، چنار، آزاد و… که عمدتاً دارای چوبهای سخت و مقاوم هستند. گفتی است که در صنایع دستی چوبی و هنرهای مرتبط با چوب ، بیشتر از چوب پهن برگان استفاده میشود.
تقسیم بندی چوبها از لحاظ رنگ و سایه‌ی رنگ
به طور کلی چوب انواع درختان را از لحاظ رنگ و سایه‌ی رنگ می توان به پنج گروه تقسیم نمود که عبارتند از:
۱- سفید یا بسیار کمرنگ
۲- زرد یا زرد فام
۳- سرخ
۴- قھوہ ای
۵- سیاه یا سیاه فام
گفتی است کلیه‌ی چوبهای موجود در طبیعت از لحاظ بافت دارای یکی از بافتهای راست، متقاطع (ریز)، درشت یا در هم هستند و پس از پرداخت رویه به سه شکل ساده مانند: چوب کاج سفید، رگه دار مثل: چوب بلوط و شکل دار مانند : چوب افرا در می آیند.